Xosé Luís Otero. Atlas de soidade
Renovador dunha paisaxe construída agora a partir de recordos, fragmentos e refugallos de enorme carga emocional e forza expresiva; a natureza devastada, a cidade deshabitada como reflexo da soidade do individuo.
Unha paisaxe redebuxada, reestruturada, modificada e desnaturalizada, un proceso este que logra convertela en concepto básico da mesma, en construción mental. Unha paisaxe sen vida, imperturbable ao paso do tempo, erixindo Otero, paradoxalmente, unha sólida estética da destrución, un auténtico Atlas de soidade.
O Home Devorador
Para Otero, a conduta antisocial e destrutora é masculina. É o Home Devorador, o ancestral depredador da Nai Terra, o salvaxe violador do útero materno, a explosión do líquido amniótico, a incólume e vitoriosa herdanza atávica.
Un acto de incontrolable forza machista que comparte coa humanidade a súa orixe, avanzando canda ela. Unha devastadora colonización do planeta que fai deste vítima do crime máis estendido, tolerado e impune de todos cantos se cometeron.
Daquela, cadea perpetua ou pena capital? Tanto ten. Pois, que é o reo, o ser humano, senón un eterno condenado a morte? Desequilibrio humano que, inexorablemente, logrará culminar a súa teimuda conquista, que non é outra ca do seu propio exterminio.
A paisaxe herdada e a nova paisaxe
Un. Somos herdeiros do veleno que tingue uns ríos que morren antes de chegar ao mar. As cinzas ameazan hoxe con desbordar os vastos cadaleitos que antes eran abondosas fragas. Figuras rotas na paisaxe fumegante. Descomposición, desorde, caos. Entropía de estruturas abandonadas.
Dous. Limiar para o tránsito, porta de entrada e vía de comunicación.
Tres. Conquista dunha tridimensionalidade que forza o seu percorrido, que convida á exploración e á viaxe, imposibilitando a mera observación.
E catro. Son as novas paisaxes, construídas a partir da súa propia destrución. Curvas de nivel circunscritas nun lugar infinito, no espazo absoluto. Paisaxes interiores como sublimación da dolorosa contemplación, da experiencia estética.
Sanctasanctórum
Será o seu estudio, para o artista, o espazo máis sagrado, o reservado, o couto de caza, o lugar onde xermole todo o recollido extramuros, a gruta onde opere e asista ao seu propio milagre.
Fiestras altas e estreitas gardando celosamente a clausura do ermitán, mergullado este nunha cela onde o illamento borra calquera noción espazotemporal. E unha melodía que só el pode oír. Atento entón aos seus latexos, o corazón bate con forza clamando saír, abandonar de novo aquela ridícula caixa torácica. Alí fóra, pero máis dentro ca nunca, está Aquilo, o Todo, o Nada absoluto, a delicada sublimación e o instinto salvaxe, o maternal aloumiño e o impacto mundano.
Poesía, música e íntima reflexión, as tres únicas compañeiras dunha viaxe concibida como desenvolvemento creativo, dentro dun supremo proceso de investigación. Taller, almacén do material, de obxectos e texturas; mais tamén, e sobre todo, do inmaterial, das ideas e conceptos, que diariamente asaltan o artista. Fonte de inspiración. Instrumentos, en definitiva, dese proceso, capaces de dar forma a un proxecto inicial, de convertelo na obra final.
O Aleph ou a ilusión do tempo e o espazo
Primeira letra do alfabeto hebreo, a lingua sagrada, será o aleph —ou álef— o único pronunciado por Deus no Sinaí. Simbólico e evocador título entón o dun conto, o dezasete, que dará nome ó libro publicado en 1949. Pois non será senón dentro do universo borgeano onde a nosa referencia cobre sentido. Alí mesmo, no ángulo do soto dunha vella casa bonaerense da rúa Garay, o personaxe Borges descobre “un dos puntos do espazo que conteñen todos os puntos”, “o lugar onde están, sen confundirse, todos os lugares do orbe, vistos dende todos os ángulos”.
Porque niso consiste a depuración levada a cabo por Otero nas súas paisaxes iniciais, aqueles lugares e momentos acoutados que, sen dúbida, existiron, pero que, xa entón, aspiraban ao absoluto, á idea, ao concepto, ao todo. Así o refería o propio Borges no seu Aleph: “Nese instante xigantesco, vin millóns de actos deleitables ou atroces; ningún me asombrou como o feito de que todos ocupasen o mesmo punto, sen superposición e sen transparencia. O que viron os meus ollos foi simultáneo…”.
Do campo á cidade
O éxodo rural, a traumática experiencia sufrida polo artista durante a infancia, impregnará as súas paisaxes dun dramatismo de consubstancial natureza. Dous universos, dúas realidades tan próximas como afastadas, equidistantes dun individuo condenado ao illamento, á inherente soidade da alma.
Unha atmosfera familiar, pois, a que logra recrear no seu estudio, o lugar que é a un tempo terreo neutral e campo de batalla, o espazo no que conviven neonatos e desafiuzados.
Desterro físico en metástase, desgarrado lamento polo irrecuperablemente perdido. Desesperanza. Exiliadas emocións que volven sentir o vello arrepío. Espellismo con visos de pesadelo, agora tamén no interior dun perímetro urbano. O enferruxado esquelete. A silente e descarnada colmea deshabitada.
Rubén Martínez Alonso
Comisario da exposición
