"De súpeto, coma se soubese en que estou a pensar, me mira e esboza un sorriso burlón, realmente sardónico. Ás veces ten un aspecto terrorífico, coma se posuíse forzas misteriosas, sobrenaturais. Póñome a pensar en se el me agocharía ese tipo de poderes e é evidente que a resposta é SÍ. ‘Walter, es un cabrón', díxome, e devólvolle o sorriso sardónico.
A cervexa está boísima, porque non está demasiado fría e da botella despréndese incluso un lene e reconfortante cheiro-a-a-patria-está-ao-virar-na-esquina".
Denis Mikan, "Das Licht bleibt draußen", en Zum Glück gibt's Österreich [Nova literatura austríaca] Berlín, Ed. Gustav Ernst & Karin Fleischhanderl, 2003
Non resulta doado delimitar os factores do sentimento de apego á patria sobre o que escribe Denis Mikan no seu relato Das Licht bleibt draußen [A luz queda fóra]. Como causa directa, Mikan menciona as botellas de cervexa que se producen nunha fábrica local. Pero as cervexas tamén se poderían conseguir noutra parte. Entón, ¿trátase tal vez do lugar, ese lugar que chamamos cidade natal, ou quizais do bar de toda a vida? A escena ten lugar nun cálido domingo de verán en Viena, na terraza interior do Café Europa, situado na rúa Zollergasse, nun barrio preto da estación de ferrocarril do oeste e da animada zona comercial de Mariahilfer Straße. ¿Ou son as persoas implicadas as que xeran ese sentimento de estar en casa? ¿o narrador en primeira persoa ou o seu amigo Walter? ¿trátase da súa relación amigable, social? ¿dos sorrisos, das sospeitas, a desconfianza, os insultos que -se cadra como algo típico en Viena- se din por detrás? ¿a familiaridade? ¿as vivencias compartidas? Só hai unha cousa certa, e é que ese sentimento de que "a patria está ao virar na esquina" foi desencadeado tanto pola bebida de fabricación local como pola ollada a Walter.
Para obter unha ou máis respostas, analizamos a arte contemporánea que traballa co medio fotográfico. A fotografía, na que se centra esta exposición, é xeralmente considerada como o medio máis próximo á realidade, pero as perspectivas son tan diversas como os materiais empregados (...) Na medida do posible, a través das obras de catorce artistas preséntanse visións de todo o país; non só de Viena, a capital, senón tamén dos distintos estados federados, as persoas, as paisaxes, os edificios e os obxectos.
En relación coa temática austríaca, é interesante constatar que a única vista famosa do país que aparece nesta exposición, a da fortaleza de Hohen Salzburg, só é posible mediante a metódica refracción de Lois Renner e, polo tanto, está reproducida de xeito indirecto. Hoxe en día, os artistas parecen evitar as panorámicas tipo "postal". A maneira na que Renner emprega unha imaxe dese tipo -o castelo xa era un motivo popular entre os pintores románticos de paisaxes- sírvelle para posicionarse como artista e para introducirse con decisión, a través do medio da fotografía, na tradición da pintura. Respecto ao tema "Austria", os outros artistas dirixen a súa atención á vida diaria, á poboación austríaca, a lugares anónimos ou ao propio mundo da arte. Por conseguinte, trátase do ámbito co que se relacionan a diario. Cando aparecen nas imaxes persoeiros da política ou da alta sociedade, preséntanse interpretados a través dos medios de comunicación, como no caso das obras de Elke Krystufek. Así, a arte máis recente ten lugar alén dese ámbito da fama. Desde esa distancia, Helmut Kandl comenta a política actual, ou Norbert Becwar, entre outros, fala do pasado de Austria.
Os motivos de dous dos catorce artistas incluídos na mostra -Muntean/Rosenblum e Eva Schlegel- non se poden atribuír especificamente a Austria. Deste modo abórdase a posibilidade de intercambiar lugares e persoas que se corresponde coa idea da globalización da sociedade. Pola contra, e malia toda a súa internacionalidade, si hai un reflexo da patria na imaxinería dos demais artistas, aínda que, por exemplo, na serie Brothers & Sisters de Erwin Wurm só nos decatemos diso nunha segunda ollada.
Se aceptamos a hipótese de que existe unha arte e unha historia da arte austríacas, distínguense dúas tendencias dentro da tradición, que aínda hoxe inflúe nos artistas: por unha banda, o diálogo co accionismo que se reflicte nas imaxes como accións performativas, e en relación con estas, a concentración no corpo, incluíndo o corpo espido, como na coñecida obra de Elke Krystufek. Por outra, o interese de Friedl Kubelka e Norbert Becwar pola psicoloxía, que se enmarca dentro da tradición de Sigmund Freud.
[Volvendo ao texto introdutorio], non mencionei que nin Walter nin Denis son austríacos de nacemento. Un dos pais de Walter é ruso e Denis procede da antiga Iugoslavia. A inmigración provinte deses países é habitual en Viena -Peter Dressler naceu en Romanía- e, sen embargo, xurde a pregunta de se o sentimento de Austria como patria pode ser auténtico en alguén que non naceu alí. Cando menos, así se explicaría en parte a expresión "cheiro a que a patria está ao virar na esquina".
Aínda queda por responder a pregunta de que se entende por patria. A arte antiga clasifica a historia da arte por paisaxes artísticas que con frecuencia se refiren a rexións ou comarcas. Xustifícase a pertenza a un deles polos motivos e a forma de representación, así como pola composición, pero tamén mediante a cor e o vencellamento estilístico coa historia da arte local. A clasificación baséase, ademais de criterios de contido, en criterios estéticos e científicos. Contra as declaracións -consecuencia da globalización- de que o mundo é unha "aldea global" e a terra un crisol de culturas, a idea que se extrae desta exposición é que o lugar en si exerce unha influencia decisiva. O antigo concepto de paisaxe cultural pode volver a empregarse con propiedade aínda hoxe: a cultura avanza e evoluciona mediante novas inspiracións obtidas das viaxes ou dos estímulos da inmigración. En última instancia, a conclusión é que a mestura actual da cultura austríaca constitúe unha paisaxe cultural con personalidade propia.
